Wat is het advies van het Agentschap Natuur & Bos?

Op 23 april 2021 heet het Agentschap Natuur & Bos haar advies verleend i.v.m. de aanvraag voor het vellen van 94 bomen langs de Holleweg. Dat advies is positief. ANB vindt het ‘valabel’ dat de bomen worden gerooid.

Dat is opmerkelijk want alle zogenaamde VTA (Virtual Tree Assessement)-studies die door boomdeskundigen zijn uitgevoerd – recent nog in januari 2021 – kwamen niet tot die conclusie. Integendeel. Geen enkele van de studies adviseert om de bomen te kappen. Meer uitleg daarover vind je hier.

In haar advies zegt ANB daarover het volgende:

“Op basis van deze VTA-analyses heeft ons agentschap in kader van de aanvraag tot omgevingsvergunning opnieuw een terreinbezoek uitgevoerd op 16 april 2021, enerzijds om de laatste toestand van de bomen te onderzoeken en anderzijds om na te gaan of de VTA-analyses terdege zijn uitgevoerd.”

“Uit dit terreinonderzoek blijkt dat de VTA-analyses als dusdanig naar behoren werden uitgevoerd en een relevante steekproef zijn voor de gehele dreef.”

Hoewel men vaststelt dat de onderzoeken correct zijn uitgevoerd is men het niet eens met de conclusies.

“Op basis van het terreinbezoek werd vastgesteld dat wij – rekening houdende met mogelijke risico’s op (menselijke en materiële) schade de vitaliteit van een aantal bomen lager inschatten dan als aangeven in de betreffende VTA-analyses.”

“Op basis van deze gegevens schatten wij dat het aantal risicobomen (die best dienen weggenomen worden) ongeveer 1/4de bedraagt van de dreef.”

Daarbij dient het volgende te worden opgemerkt:

Tekortkomingen van het advies van ANB

• Het is niet duidelijk door wie dat onderzoek van ANB is uitgevoerd en of die persoon over de juiste diploma’s en certificaten beschikt. De meeste recente VTA is uitgevoerd door een gecertificeerde European Tree Worker (ETW). Beschikt de medewerker van ANB die de conclusies van die studie in twijfel trekt over een zelfde of een gelijkwaardig certificaat? Dat weten we niet.

• Het is niet duidelijk welke bomen precies door ANB onderzocht zijn en welke niet.

• Het is niet duidelijk welke onderzoeksmethoden door ANB zijn gebruikt.

• Het is niet duidelijk wat de resultaten van dat onderzoek waren. Een VTA bijvoorbeeld bevat telkens een fiche met een gedetailleerde analyse van elke onderzochte boom. Dat is hier niet het geval.  

• Het is niet duidelijk welke bomen als ‘risicobomen’ worden aangeduid.

• Het is niet duidelijk waarom sommige bomen als risicobomen worden aangeduid en andere niet.

Algemeen kan worden gesteld dat de analyse van ANB geen concrete informatie bevat omtrent de toestand van de Dreef. Men doet pertinente uitspraken, maar het bewijsmateriaal daarvoor ontbreekt. De gedane vaststelingen kunnen op geen enkele manier worden gecontroleerd.

In strijd met de eigen regelgeving

Bij de VTA studie die in januari 2021 door een erkend ETW deskundige is gedaan zijn 15 bomen in detail onderzocht. Het ANB noemt dat in haar advies “een relevante steekproef voor de gehele dreef”. Het aantal bomen dat in die studie door de gecertificeerde onderzoeker als ‘risicoboom’ werd aangeduid is nul.

ANB ‘schat’ daarentegen dat ‘ongeveer’ 1/4^de van de bomen risicobomen zijn die dienen te worden geveld.

Het advies van ANB gaat verder:

“Vanuit dreefbeheer wordt in principe als maatstaf ca 1/3de genomen om tot integrale velling over te gaan. Het gaat hier echter om een richtinggevend cijfer, waarbij volgende redenen vastgesteld worden waarom in casu van dit richtinggevend cijfer ons inziens kan afgeweken worden.”

De aanvraag om de bomen te vellen voldoet m.a.w. niet aan de eigen regelgeving maar men besluit daar toch van af te wijken, naar eigen zeggen om de volgende redenen:

• “Het gaat hier om een beukendreef. Bij het wegnemen van alle risicobomen, bestaat er enerzijds een groter risico op windval bij bepaalde windrichtingen en anderzijds een groot risico op schorsbrand. Het eerste is niet te vermijden. Het tweede kan men voorkomen door de stam van de resterende beuken afdoende te beschermen tegen schorsbrand (door bv. inwikkelen met jute). Hierbij dient afgewogen te worden of de kostprijs van deze ingreep opweegt tegen de beoogde baten (zijnde behoud van de beukendreef op dit moment).”

Los van de vaststelling dat het volstrekt onduidelijk is hoeveel en welke bomen als risicoboom worden aangeduid en waarom dan wel, lijkt het alsof een boom die dat label krijgt per definitie geveld dient te worden. Dat is niet zo. Vaak volstaat een beperkte snoei om het verhoogd risico weg te nemen. Dat is ook duidelijk aangegeven in de meest recente VTA studie (die overigens geen enkele van de onderzochte bomen het label ‘verhoogd risico’geeft.) Meer uitleg daarover vind je hier.

• “De risicobomen bevinden zich hoofdzakelijk tussen Konijnenbergstraat en Vredeborghstraat. Als men deze wegneemt, zal in dit gedeelte het hogervermelde richtinggevend cijfer (1/3de van de bomen) zeker gehaald worden, zodat vervanging van dit gedeelte sowieso aan de orde is”

Men beperkt de analyse dus tot een deel van de Dreef om toch maar – al is het dan plaatselijk – de verreiste 1/3 norm te halen. Bovendien wordt ook hier geen enkel bewijs geleverd dat de bomen in dit deel van de Dreef er effectief slechter aan toe zijn.

• “Alhoewel het moeilijk is om voor dergelijke dreefbeplantingen een levensverwachting te geven, achten wij de kans groot dat binnen de 10 jaar jaar verdere uitval zal ontstaan en/of een vitaliteitsreductie zullen ondergaan. Dit mede met de verhoogde kans op windval en de veranderende klimaatomstandigheden (waar beuk helaas meer gevoelig voor is dan andere boomsoorten), achtten wij het aannemelijk dat op middellange termijn (10 à 20 jaar) het richtinggevend cijfer van 1/3de van de dreefbomen zal gehaald worden.”

Men haalt de verreiste norm niet, maar kijkt 10 jaar vooruit en denkt dat men dan misschien die norm wel zal halen al geeft men toe dat zelfs dat niet zeker is.

• “Beuken zijn (door hun oppervlakkig wortelgestel) zeer gevoelig voor worteldruk. De huidige beukendreef is in dat opzicht al zwaar verstoord, zoals kan waargenomen door de oneigenlijke wandelpaadjes tussen de bomen (vnl. aan de kant van het Moretusdomein). Bijkomend hebben ingrepen in het verleden (zoals aanleg van een oprit voor een naburige woning, herstellingswerken aan straat en nutsleidingen, het maken van oneigenlijke toegangswegen/paadjes vanaf naburige percelen tussen de dreefbomen) al de nodige schade veroorzaakt aan het wortelgestel van één of meerdere beuken, waarvan de impact soms pas jaren later waargenomen wordt.”

Dat de bomen van de Dreef hinder en mogelijks schade hebben ondervonden van de genoemde ingrepen is meer dan waarschijnlijk. Daarmee zegt deze paragraaf echter niks over de huidige toestand van de bomen. Als men van mening is dat de Dreef als gevolg van deze ingrepen op termijn ten dode is opgeschreven, dan zal men dat op een wetenschapelijk onderbouwde manier moeten aantonen.

• “Er is aan gedacht om de beuken te beheren als veteranenbomen, waarbij de kruinen van de bomen ingenomen worden. Dit is echter een zware investering en er is weinig ervaring met veteraanbomensnoei van een beukendreef. Het is bovendien zo dat de geplande veteraanbomensnoei enkel zin heeft bij vitale bomen die een goede takaanwas kennen en stabiel zijn. Dit laatste is helaas niet meer op de volledige beukendreef te waarborgen (zo zijn enkele bomen aangetast door zwammen, met onder meer tonderzwam).”

Ook hier worden allerlei uitspraken gedaan over de vitaliteit, stabiliteit en mogelijke aantasting van de bomen zonder dat daar bewijsmateriaal voor wordt geleverd. De meest recente VTA studie stelt uitdrukkelijk dat er bij alle onderzochte bomen geen ernstige tekorten zijn op het vlak van vitaliteit en stabiliteit.

Geen van de drie studies die door experts zijn gebeurd adviseren een dergelijke veteranensnoei. Er is ooit door ANB aan de eigenaars opgelegd om bij wijze van test bij een aantal bomen zo’n veteranensnoei uit te voeren, maar dat is nooit gebeurd.

Het huidige advies gaat bovendien van de foutieve veronderstelling dat er maar twee mogelijke scenario’s zijn: veteranensnoei of vellen. En dat als een veteranensnoei niet haalbaar is, het rooien van de volledige dreef de enige overblijvende mogelijkheid is. Dat is natuurlijk niet zo. De diverse verslagen van boomdeskundigen geven o.m. aan dat er verschillende opties mogelijk zijn: van nabij opvolgen, verder onderzoeken, (al dan niet beperkt) snoeien, andere maatregelen enz. Geval per geval en boom per boom te bekijken. 

• “Los van bovenstaande vaststellingen heeft beuk ook een bijkomend zwakte, zijnde dat zij in drogere periodes (welke helaas meer voorkomen door de klimaatverandering) zware takken kunnen afstoten. Dit afstoten gebeurt heel plots en er kunnen bijgevolg ook geen maatregelen genomen worden om de veiligheid van de weggebruikers te garanderen. In de dreef is dit verschijnsel al enkele keren waargenomen (echter op dit moment nog zonder noemenswaardige schade tot gevolg).”

Ook hier is volstrekt onduidelijk wanneer of hoe dit al is waargenomen. Het lijkt in elk geval onvoldoende excuus om – in strijd met de eigen richtlijnen – dan maar de hele dreef te rooien.

Toch luidt de conclusie:

“Op basis van bovenstaande argumenten kan vastgesteld worden dat het vellen of behouden van de dreef geen exacte wetenschap is. Op basis van bovenstaande argumenten zijn wij van oordeel dat het valabel is om deze beukendreef (onder voorwaarden) integraal te vellen, ondanks dat de werkelijke verhouding tussen vitale en risicobomen slechts 1/4de (in plaats van 1/3de – zie bovenstaand richtinggevend cijfer) bedraagt.“

Het advies van ANB is dus in strijd met de eigen regelgeving zonder dat daar valabele argumenten voor zijn.

Beslissingsmatrix

Opvallend is dat het Agentschap Natuur & Bos in haar advies geen gebruik maakt van haar eigen ‘beslissingsmatrix’, een tool die het agentschap speciaal heeft ontworpen om besturen te helpen bij het beslissen  om bomen al dan niet te kappen. Volgt men de richtlijnen die ANB daar zelf heeft voor opgesteld dan kan men niet anders dan besluiten dat de monumentale bomen van de Dreef van Moretus niet gekapt mogen worden. Meer daarover vind je hier.

Vleermuisonderzoek

Het Agentschap Natuur & Bos zegt tevreden te zijn met de vleermuisstudie die bij de aanvraag is gevoegd en is van mening dat die niet in strijd is met het soortenbesluit.

Nochtans vertoont die studie vele tekortkomingen en is wat men gedaan heeft weldegelijk in strijd met het soortenbesluit in zoverre dat hier zelfs sprake is van een milieumisdrijf. Men mag helemaal geen nestplaatsten van beschermde diersoorten verstoren. En al zeker niet in het kader van een boomvelling waar nog geen vergunning is voor afgeleverd.

De stelling dat de Dreef slechts van beperkte waarde is voor vleermuizen en dat zij volop elders in de omgeving terecht kunnen, wordt op geen enkele manier door onderzoek aangetoond. Idem voor de vogels.

Voor meer informatie over de ernstige tekortkomingen van het vleermuisonderzoek kan je hier terecht.

Natuurtoets

ANB heeft bij een omgevingsvergunning de taak om te bekijken of de geplande werken geen vermijdbare schade aan de natuur toebrengen. Dat noemt men de natuurtoets. Om een natuurtoets te kunnen doen, moet men weten wat de huidige toestand is van de natuur. Die informatie moet deel uitmaken van het aanvraagdossier. Daarin moet o.a. duidleijk beschreven staan welke soorten er voorkomen, of het biologisch waardevol gebied is, wat de waarde van de bomen is, enz… Dat is bij deze aanvraag niet het geval. Die informatie ontbreekt.

Het dossier bevat dus niet de informatie die ANB nodig heeft om een degelijke natuurtoets te kunnen uitvoeren. Vreemd genoeg wijst ANB daar niet op in haar advies en voert ze ook geen echte natuurtoets uit. Enkel de gezondheidsconditie van de potentieel te kappen bomen wordt besproken en de vleermuisscan wordt heel kort aangehaald.

Aanvulling VTA

Tot slot is het belangrijk om te weten dat de gecertificeerde boomdeskundige die recent nog, in januari 2021, een VTA studie van de Dreef heeft gemaakt – waarvan de conclusies door ANB in twijfel worden getrokken – op 26 april 2021 d.w.z. een week vóór de door de gemeente georganiseerde infoavond, op eigen initiatief een brief naar de gemeente heeft gestuurd, naar eigen zeggen omdat hem naar ter ore was gekomen dat zijn VTA gebruikt zou kunnen worden voor het kappen van de dreef.

Hij schrijft daarin het volgende:

“Zoals u in mijn VTA verslag kan lezen heb ik bij geen enkele onderzochte boom het advies gegeven tot kappen. Integendeel.

De ecologische waarde van deze dreef mag niet onderschat worden en ik zal dus nooit het advies geven om deze te kappen. Naar mijn mening zou deze zelfs beschermd moeten worden.

De VTA die ik schreef kan als basis dienen tot het verdere beheer van deze dreef. Met enkele gerichte ingrepen (zoals correcte snoei, weghalen dood hout, topzware takken innemen, …) kunnen eventuele risico’s tot een minumum herleid worden.

Naar mijn mening is deze dreef gezond en kan nog ettelijke jaren mee.”

Op de website van de gemeente vind je bij de informatie over de Dreef wel het advies van het Agentschap Natuur en Bos dat pleit voor het kappen van de bomen, maar niet de brief van de boomdeskundige die zich daar uitdrukkelijk tegen verzet.

Ook het advies van de Boechoutse milieuraad die voorstelt om de omgevingsvergunning te weigeren en de Dreef te behouden, vind je daar niet terug.